Σελίδες

Δευτέρα 2 Απριλίου 2018

Το "στυππεῖον" που έγινε... STOP!

Το στυππεῖον (και στύππη μεταγενέστερα) είναι η χοντρή ίνα από λινάρι, η οποία είναι λίαν απορροφητική, το λεγόμενο μέχρι και σήμερα "στουπί".



Οι Λατίνοι μετέτρεψαν την λέξη σε stuppa και δημιούργησαν το ρήμα stuppare, που σημαίνει "βουλώνω με στουπί", άρα, "εμποδίζω", "σταματώ την κίνηση".






Μετέπειτα προέκυψε το "stop" της αγγλικής γλώσσας (αλλά και το γερμανικό "stopfen" , το γαλλικό "etouper" και το ιταλικό "stoppare").



Aπό αυτή την ρίζα προκύπτουν και οι σημερινές φράσεις "αυτό έχει στουμπώσει" ή "έφαγα τόσο πολύ που στούμπωσα", καθώς και το "στυπόχαρτο", δηλαδή το χαρτί που απορροφά το μελάνι.

                                                                                 Ελένη Ωρείθυια Κουλιζάκη



Τρίτη 30 Ιανουαρίου 2018

Το Σώζειν

Το ρήμα "σώζω" ( = διαφυλάσσω, διατηρώ) μας δίνει την λέξη "σώος", που σημαίνει ασφαλής, βέβαιος, χωρίς βλάβη.

"Σωτήρ" είναι αυτός που σώζει και είναι επίθετο του Διός (Ζευς Σωτήρ). Σε αυτόν ήταν αφιερωμένο το τρίτο ποτήρι οίνου που χυνόταν κατά τις σπονδές (τρίτον Σωτῆρι σπένδειν) και το να πίνει κάποιος από αυτό το ποτήρι θεωρείτο σύμβολο καλής τύχης. Λόγω αυτού η τρίτη φορά που γίνεται κάτι θεωρείται αίσιο και ευοίωνο γεγονός, απ 'όπου και η παροιμία "τό τρίτον τῶ σωτῆρι" (η τρίτη η τυχερή φορά).



"Σωσίπολις" ονομαζόταν επίσης αυτός που σώζει την πόλη (αυτός που αποκαλούμε σήμερα "προστάτη" της πόλης).

"Σωτηρία" ονομάζεται στον Θουκυδίδη και στον Αισχύλο και η ασφαλής και ευτυχισμένη επιστροφή, η επάνοδος (ἡ ἐς τὴν πατρίδα σωτηρία / νόστιμος σωτηρία).

Ο "σώφρων" (σῶς + φρήν) είναι αυτός που έχει σώες τις φρένες, δηλαδή υγιείς τις διανοητικές και πνευματικές του λειτουργίες και ταυτίζεται με τον μετριοπαθή, τον συνετό, τον νηφάλιο, που έχει αυτοκυριαρχία.

Η σωφροσύνη μαζί με την φρόνηση, την ανδρεία και την δικαιοσύνη αποτελούν την τέλεια αρετή κατά τον Πλάτωνα.



Ο σωστός είναι αυτός που σώζει, επειδή είναι ο κατάλληλος, και ο "Σωσίας" ήταν το όνομα ενός δούλου του Αμφιτρύωνα στην ομώνυμη κωμωδία του Πλαύτου, του οποίου την μορφή πήρε ο Ερμής για να βοηθήσει τον Δία να συνευρεθεί με την Αλκμήνη. Από αυτή την μεταμόρφωση του Ερμή έχει διατηρηθεί η χρησιμοποίηση της λέξης "σωσίας" για να αναφερθούμε σε κάποιον που ομοιάζει καταπληκτικά με κάποιον άλλον.