Σελίδες

Τετάρτη 20 Δεκεμβρίου 2017

Ο "πρησμένος"... Οιδίπους!

Ο Οιδίπους είναι ο γνωστός ήρωας του Σοφοκλέους στις τραγωδίες "Οιδίπους τύραννος" και "Οιδίπους επί Κολωνώ".

Έλυσε το αίνιγμα της Σφιγγός, φόνευσε εν αγνοία του τον πατέρα του Λάιο και νυμφεύθηκε επίσης εν αγνοία του την μητέρα του Ιοκάστη, με την οποία απέκτησε 4 παιδιά, τον Ετεοκλή, τον Πολυνείκη, την Ισμήνη και την Αντιγόνη. Όταν συνειδητοποίησε τις πράξεις του, τυφλώθηκε.
["Τυφλός τὰ τ' ὦτα τὸν τε νοῦν τὰ τ' ὄμματα εἶ" (τυφλός στα αυτιά, στην νόηση και στα μάτια είσαι) Οιδίπους τύραννος, στ. 371.]



Πώς προκύπτει όμως το όνομά του και τί συμβολίζει; Ποιές λέξεις χρησιμοποιούμε σήμερα από την ίδια ρίζα;

Το όνομα "Οιδίπους" είναι σύνθετη λέξη και προκύπτει από τις λέξεις "οἰδέω" (= πρήζομαι, εξογκώνομαι, φουσκώνω) και "πούς" (=πόδι).
 Από τις λέξεις "οἰδέω" και "οἰδάνω" χρησιμοποιούμε σήμερα την λέξη "οίδημα" = πρήξιμο. Από εκεί προκύπτει και το "οἶδος"(: πρήξιμο) και συναντούμε την λέξη "οἰδέω" στον Όμηρο (Ιλιάς, Α στ. 354) και στον Πλάτωνα (Φαίδρος, 251e).



Το όνομά του επομένως σημαίνει: αυτός με το πρησμένο πόδι...  Γιατί όμως;

Ο πατέρας του Οιδίποδος, ο Λάιος (λᾶς = πέτρα => ο "σκληρός" σαν πέτρα), είχε λάβει χρησμό από τον Απόλλωνα πως ο υιός του θα τον σκότωνε. Έδεσε, έτσι, τον Οιδίποδα από τα πόδια και διέταξε έναν δούλο να τον αφήσει στο όρος Κιθαιρώνα. Ο πατέρας, λοιπόν, τραυμάτισε κυριολεκτικά τους πόδες του υιού και μεταφορικά "πλήγωσε" το "συναίσθημά" του.
Ο Οιδίπους, επομένως, είναι αυτός που φέρει το πατρικό τραύμα.

                                                                                       Ελένη Ωρείθυια Κουλιζάκη





Παρασκευή 8 Δεκεμβρίου 2017

Φόρμα και ... φορμός!

Η λέξη "φορμός" ( < φέρω) αρχικά σήμαινε το "καλάθι για την μεταφορά γεννημάτων".
Στην συνέχεια η έννοια επεκτάθηκε, με αποτέλεσμα ο "φορμός" να σημαίνει το πλεκτό, ψάθινο αντικείμενο, τον καλαθίσκο.

Ο φορμός είναι και αυτός που μορφοποιεί τον τυρό (το τυρί)...

Μέσα στους φορμούς ο Κύκλωψ Πολύφημος μορφοποιούσε τα τυριά του (αναφέρονται "ταρσοί" στον Όμηρο)
* ταρσός = πλέγμα από καλάμια, καφάσι, καλάθι.


Από εκεί προκύπτει και η "φορμαέλλα", το πρόβειο τυρί που παράγουν οι κάτοικοι του Παρνασσού.



Από τον "φορμό" και η "φόρμα", δηλαδή το κυλινδρικό καλούπι για την παρασκευή του τυριού και κατ' επέκταση, οτιδήποτε "δίνει μια φόρμα", μορφοποιεί, αλλά και το τυρί στα ιταλικά (formaggio) και στα γαλλικά (fromage).

                                                                                      Ελένη - Ωρείθυια Κουλιζάκη